Prowadzący z Charzykowy do Czerska czerwony szlak to być może najciekawszy dla turystów odcinek „Kaszubskiej Marszruty”.

Trasa o małej trudności ciągnie się wzdłuż dróg lokalnych po żwirowej, asfaltowej i betonowej nawierzchni przez jedne z najatrakcyjniejszych obszarów powiatu chojnickiego. Wybierając czerwony szlak, rowerzyści przemierzając lasy Borów Tucholskich miną na swojej drodze liczne jeziora, doliny rzek, miejscowości wypoczynkowe, a także zaznajomią się ze sztuką i kulturą kaszubską. Trasa oznakowana na całej długości. Na odchinku Chociński Młyn – Drzewicz pokrywa się z żółtym szlakiem Kaszubskiej Marszruty.

Czas potrzebny na pokonanie trasy: 6-7 godzin

Przebieg:

Charzykowy – (1,0 km) Stary Młyn – (3,8 km) Funka – (5,8 km) Bachorze – (10,5 km) Małe Swornegacie – (13,6 km) Chociński Młyn – (17,7 km) Swornegacie – (22,4 km) Drzewicz – (28,3 km) Wielkie Chełmy – (31,9 km) Czyczkowy – (33,4 km) Brusy-Jaglie – (34,6 km) Brusy – (37,9 km) Kosobudy – (43,5 km) Chłopowy – (46,7 km) Bielawy – (50,9 km) Sienica – (55,8 km) Czersk
 

Szlak zaczyna się na promenadzie w Charzykowach, przy skrzyżowaniu ulic Kormoranów i Łabędziej.

Przystań na Jeziorze Charzykowskim, fot. Mateusz Ochocki/Pomorskie.Travel

0 km – Charzykowy – duża miejscowość letniskowa położona nad Jeziorem Charzykowskim, kolebka polskiego żeglarstwa. Pierwotna osada mieściła się na południowo-zachodnim brzegu jeziora. Na Zamkowej Górze Krzyżacy założyli zamek pomocniczy Buchwald, należący do komturii człuchowskiej. W 1350 r. doszło do lokacji Charzyków. Na początku XX w. zaczęła rozwijać się turystyka, w 1912 r. powstało niemieckie Stowarzyszenie Żeglarskie, w 1922 r. Otton Weiland założył pierwszy w niepodległej Polsce klub żeglarski. Charzykowy znajdują się na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Położony jest on na Równinie Charzykowskiej i obejmuje północno-zachodnią część Borów Tucholskich oraz skrawek Pojezierza Krajeńskiego. Większość obszaru zajmuje żwirowo-piaszczysta równina sandrowa powstała z roztopowych wód lodowcowych. Na terenie parku znajduje się 47 jezior, w większości rynnowych i wytopiskowych. Cennym elementem krajobrazu są oligotroficzne leśne jeziora lobeliowe. W lasach Zaborskiego Parku Krajobrazowego przeważają bory sosnowe rosnące na słabych glebach bielicowych. W południowej części parku, na terenie wzgórz morenowych, rosną naturalne lasy bukowe z bogatym runem. Ul. Kormoranów docieramy do szosy Charzykowy – Swornegacie. Tu zaczyna się ścieżka rowerowa z polbruku, biegnąca lewą stroną jezdni. Potem zmienia nawierzchnię na gruntową żwirowo-gliniastą, w miejscowościach przechodzi ona w nawierzchnię brukowaną. W osadzie Stary Młyn znajduje się kilka drzew pomnikowych, m.in. topole, w tym miejscu ścieżka przechodzi na prawą stronę szosy.

3,8 km – Funka – na początku wsi Funka przejeżdżamy na lewą stronę jezdni. Osada istniała już w XIV w., jej nazwa powstała od nazwiska Funk. Janina Bartkiewicz założyła tu w 1936 r. Harcerski Ośrodek Wodny, który w 1996 r. został przekształcony w Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej.

5,8 km – Bachorze – wieś letniskowa wzmiankowana w 1772 r., w 1812 r. w jej okolicy legioniści udający się wraz z armią napoleońską na Moskwę postawili krzyż. Wjeżdżamy na chwilę na teren Parku Narodowego „Bory Tucholskie”. Park Narodowy „Bory Tucholskie”, utworzony w 1996 r., swym zasięgiem obejmuje cenne przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo fragmenty jednego z największych leśnych kompleksów w Polsce – Borów Tucholskich. Jego powierzchnia wynosi 4 613,04 ha, a otuliny 12 980,52 ha. Park Narodowy „Bory Tucholskie” to przede wszystkim obszar leśny (ponad 83% powierzchni Parku stanowią ekosystemy leśne). Dominującym typem gleb są gleby bielicowe, dlatego też przeważają siedliska borowe, z bardzo charakterystycznym borem suchym i świeżym. Istotny wpływ na walory przyrodnicze i krajobrazowe Parku mają wody. Występuje tutaj aż 21 różnych typów jezior, w tym bardzo cenne jeziora lobeliowe, dystroficzne i ramienicowe. We florze Parku stwierdzono występowanie wielu gatunków reliktowych. Są to m.in. zimoziół północny, trzcinnik prosty i nasięźrzał pospolity. Na uwagę zasługują liczne gatunki objęte ochroną, jak np.: widłaki, rosiczki, storczyki oraz szeroko reprezentowana grupa porostów. Do najcenniejszych przedstawicieli fauny należą m.in.: puchacz, bielik, zimorodek, traszka grzebieniasta, nocek duży i poskocz krasny. Pokonujemy ujście Strugi Siedmiu Jezior do Jeziora Charzykowskiego i przejeżdżamy na prawą stronę jezdni. Z parkingu po lewej rozpościera się panorama Jeziora Charzykowskiego. Docieramy do miejscowości letniskowej Małe Swornegacie, gdzie wracamy na lewą stronę jezdni.

10,5 km – Małe Swornegacie – w średniowiecznych dokumentach augustianów wzmiankowane jako Zwierzyniec, obecna nazwa pojawiła się w 2. połowie XVIII w. Malowniczo położone na przesmyku między Jeziorami Długim i Karsińskim oraz Charzykowskim. Przejeżdżamy przez zbudowany w ramach programu Kaszubska Marszruta most zwodzony na Brdzie, która łączy tu jeziora Charzykowskie i Długie. Jedziemy przez las do osady Chociński Młyn, gdzie skręcamy w prawo. Z lewej dołącza do nas szlak żółty z Charzyków. Można się nim dostać do czarnej pętli konarzyńskiej. Mijamy pozostałości po tartaku wodnym na rzece Chocinie, który powstał w XIX w., w 1923 r. uległ przebudowie. Jedziemy gruntową ścieżką biegnącą prawą stroną szosy nr 236 Konarzyny – Brusy. Docieramy do wsi Swornegacie.

14,1 km – Chociński Młyn

Swornegacie, fot. Mateusz Ochocki/Pomorskie.Travel

17,7 km – Swornegacie – duża miejscowość letniskowa, położona nad Jeziorem Karsińskim. Dość oryginalna nazwa wsi pochodzi według jednej z hipotez od połączenia słów: „swora”, czyli warkocz pleciony z korzeni sosny i „gacenie”, czyli umacnianie brzegów jezior. Swornegacie są jedną z najstarszych wsi kaszubskich, wzmiankowane były w dokumencie papieża Grzegorza X z 1272 r. Podczas okupacji wieś wysiedlono, a jej teren przeznaczono pod poligon, po wojnie zamierzano zalesić okolicę, ale ostatecznie wieś odbudowano. Jedziemy przez Swornegacie brzegiem Jeziora Karsińskiego, przez most na Brdzie i koło Kaszubskiego Domu Rękodzieła Ludowego oraz kościoła św. Barbary. Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego z ekspozycją dawnych sprzętów gospodarstwa domowego i sztuki ludowej. Neobarokowy kościół św. Barbary zbudowano w latach 1912-16 wg projektu Fritza Kunsta.

Wkraczamy w las, ścieżka rowerowa prowadzi do kolejnego letniska – Drzewicza.

22,4 km – Drzewicz – w połowie XVII w. istniała tu karczma położona przy brodzie na Brdzie. Po wojnie powstały ośrodki wypoczynkowe. Zachowała się leśniczówka z początku XX w. Ścieżka przerzuca się na lewą stronę jezdni, przekraczamy Brdę płynącą przesmykiem między Jeziorem Łąckim i Dybrzk. Szlak żółty opuszcza nas, skręcając w prawo do wsi Męcikał. Ścieżka biegnie dłuższą chwilę przez las, po jego opuszczeniu przed nami Wielkie Chełmy. Odtąd ścieżka zmienia nawierzchnię na asfaltową, w miejscowościach na kostkę brukową.

28,3 km – Wielkie Chełmy – wieś wzmiankowana w 1344 r., w XIX w. własność rodziny Sikorskich, prężnych gospodarzy i działaczy polskiego ruchu niepodległościowego. Zbudowali oni w latach 1852-53 dworek w stylu neogotyckim, przebudowany na początku XX w. Opuszczamy tu Zaborski Park Krajobrazowy i przejeżdżamy na prawą stronę szosy. Na początku wsi Czyczkowy wracamy na lewą stronę, na jej końcu ponownie jedziemy prawą stroną.

31,9 km – Czyczkowy – niewielka wieś, w której urodził się bł. ks. Józef Jankowski, patron Miasta i Gminy Brusy oraz miejscowej szkoły podstawowej. Mijamy osadę Brusy-Jaglie, znajduje się tu Chata Kaszubska nawiązująca do tradycyjnej zabudowy południowych Kaszub, powstała w 2005 r. Tuż obok znajduje się ekspozycja prac twórcy ludowego śp. Józefa Chełmowskiego. Od wjazdu do z pozoru niewielkiego gospodarstwa oczom odwiedzających ukazuje się fascynujący, wykreowany przez artystę świat pełen kaszubskich osobliwości, rzeźb, malowanych uli, instrumentów muzycznych i wynalazków. Na początku miasta Brusy ścieżka rowerowa Kaszubskiej Marszruty się kończy.

34,6 km – Brusy-Jaglie.

35 km – Brusy – liczące ok. 5 000 mieszkańców miasto stanowi centrum regionu Zaborów, zamieszkanego przez Zaboraków Krëbanów. Nazwa miejscowości pochodzi od słowa „brus” – kamień młyński. Wieś Brusy, wzmiankowana w 1324 r., lokowana była na prawie chełmińskim w 1351 r., od 1466 r. stanowiła własność królewską. W 2. połowie XIX w. Brusy stały się ośrodkiem ruchu kaszubskiego. Po 1945 r. miejscowość znacznie się rozrosła, a w 1988 r. uzyskała prawa miejskie. Najcenniejszym zabytkiem miasta jest kościół pw. Wszystkich Świętych. Neoromański kościół powstał wg projektu Adolfa Dankerta z Brandenburga w latach 1876-79 z inicjatywy księdza Augustyna Wiki-Czarnowskiego. Imponują jego rozmiary – 61 m długości, 26 m szerokości i 12,5 m wysokości. Jest to jeden z największych kościołów na Pomorzu. Wewnątrz znajduje się barokowy ołtarz „bracki” z XVII w. Jedziemy przez Brusy ul. Karnowskiego, Derdowskiego, Wojska Polskiego do ronda.

Tu spotykamy zielony szlak ze wsi Męcikał i razem z nim ul. Armii Krajowej, Targową, Ogrodową i Nad Dworcem docieramy do stacji kolejowej. Skręcamy w ul. Dworcową, jej lewą stroną biegnie brukowana ścieżka rowerowa. Jedziemy do wsi Kosobudy, przez którą przejeżdżamy ulicami św. Jana Nepomucena i Czerską.

37,9 km – Kosobudy – wieś istniała już w XIII w., w 1330 r. Krzyżacy utworzyli tu wójtostwo obejmujące znaczną część ziemi zaborskiej. Neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowali ewangelicy w 1871 r. Naprzeciwko kościoła stoi dawna pastorówka, we wsi zachowała się również zabudowa z końca XIX w. i figura św. Jana Nepomucena z 1925 r. W szkole znajduje się Izba Regionalna. Mijamy kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jedziemy teraz szosą bez wydzielonej ścieżki rowerowej. Na skrzyżowaniu z drogą do Kinic opuszcza nas szlak zielony, biegnący do Chojnic. Mijamy pomnik ofiar II wojny światowej i osadę Chłopowy. Pokonujemy mostem niewielką rzekę Niechwaszcz i jedziemy dość monotonnie przez las. Mijamy osadę Bielawy i skrzyżowania do położonych na uboczu przysiółków Kwieki i Sienica. Po dłuższej chwili opuszczamy las, przekraczamy tory linii Czersk – Bąk i ul. Wrzosową wjeżdżamy do miasta Czersk.

55,8 km – Czersk – miasto (9 800 mieszkańców) we wschodniej części powiatu chojnickiego. Wzmiankowane w 1330 r., od 1466 r. wieś królewska w starostwie tucholskim. Od XVII w. siedziba tzw. Ekonomii Czerskiej, kompleksu królewszczyzn dzierżawionych rodom szlacheckim. Miejscowość rozwinęła się po doprowadzeniu w latach 1871-73 linii kolejowej z Berlina do Królewca i Gdańska, później powstał węzeł kolejowy. Po powrocie do Polski w 1920 r. Czersk otrzymał prawa miejskie (1926). Ul. Lipową przejeżdżamy pod wiaduktem kolejowym linii Chojnice – Tczew, ul. Kolejową docieramy do stacji. Stąd ul. Dworcową jedziemy do centrum, gdzie koło Urzędu Miasta i kościoła św. Marii Magdaleny nasza trasa się kończy. Modernistyczny ratusz o cechach neogotyckich wzniesiono ok. 1926 r. Kościół św. Marii Magdaleny – neogotycka świątynia powstała w latach 1910-13 na miejscu drewnianego kościoła. Wewnątrz znajduje się cenny ołtarz główny z 1611 r., przeniesiony z Pelplina, z obrazem Trójcy Św. autorstwa Hermana Hahna.

Foto: M. Ochocki, R. Baranowski, M. Chybowska, M. Kochanowska, UM Brusy