Powstanie Kartuz oraz ich nazwa są ściśle związane są zakonem kartuzów. W roku 1382 Jan z Różęcina, właściciel okolicznych dóbr, sprowadził z Pragi zakonników, kartuzów, i zbudował na tym terenie pierwszy, jeszcze drewniany zespół poklasztorny zwany „Rajem Maryi”.

Centralnym obiektem zespołu klasztornego, wybudowanego w latach późniejszych, była gotycka świątynia – obecnie Kolegiata z unikatowym dachem w kształcie wieka trumny, pochodzącym z epoki Baroku. Wokół zabudowań klasztornych na przestrzeni wieków rozwijała się osada, która z czasem stała się lokalnym ośrodkiem życia społecznego, politycznego, gospodarczego oraz kulturalnego.

Kartuzy otrzymały prawa miejskie w 1923 roku. Dzisiaj miasto jest siedzibą władz gminnych oraz powiatowych. Gminę Kartuzy zamieszkuje ponad 31 tysięcy osób, Stolicę Kaszub nieco ponad 14 tys.

Doskonałym źródłem wiedzy o kulturze kaszubskiej są bogate zbiory etnograficzne Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach. Dużym zainteresowaniem odwiedzających Muzeum cieszą się śpiewane kaszubskie abecadło, czyli kaszubskie nuty, oraz ludowe instrumenty: burczybas i diabelskie skrzypce. Szczególną wartość kaszubskiej kultury stanowi język kaszubski, obecny w Kartuzach np. na tablicach z dwujęzyczną nazwą danej miejscowości.

Turystyka wodna, rowerowa czy piesza na doskonale przygotowanych trasach – to oferta, której inni mogą Kartuzom pozazdrościć.

Centrum Sportów Wodnych i Promocji Regionu na Złotej Górze w Brodnicy Górnej z największą na Pomorzu sceną letnią wraz z amfiteatrem oraz stanicą żeglarską to wspaniałe miejsce wypoczynku i spędzania wolnego czasu. Jednym z wydarzeń, które odbywają się tam corocznie, jest Strawberry Picking Fest (Truskawkobranie), czyli tradycyjne weekendowe święto truskawek przyciągające tysiące turystów każdego roku na przełomie czerwca i lipca.

W Kartuzach warto także zasmakować szczególnego klimatu Kartuskiego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej, odbywającego się w lipcu i sierpniu w poklasztornej Kolegiacie. Turysta koniecznie powinien zajrzeć do Galerii Refektarz, cenionego miejsca wystaw sztuki.

Warto odwiedzić również Sianowo, dokładniej zaś znajdujące się tam Sanktuarium Matki Boskiej Sianowskiej. Ciekawym miejscem jest Strysza Buda z Kaszubskim Parkiem Miniatur.

Amatorów turystyki przyrodniczej Gmina Kartuzy zaprasza w Lasy Mirachowskie, które posiadają osiem rezerwatów przyrody. Będąc w Gminie Kartuzy, koniecznie trzeba również spróbować tradycyjnej, smacznej i zdrowej kuchni kaszubskiej, oczywiście nie martwiąc się dodatkowymi kaloriami – te łatwo można zgubić na Kartuskiej Pływalni „Nëczk”.