Szlak Mennonitów – dziedzictwo Żuław
Jeden z najciekawszych szlaków kulturowych w regionie pomorskim. Jego tematem przewodnim jest dziedzictwo Mennonitów, rozsiane po całym obszarze Żuław Wiślanych, przez które prowadzi trasa. Ma ona charakter ponadregionalny, gdyż biegnie przez teren województw Pomorskiego i Warmińsko-Mazurskiego.
Po drodze niemal w każdej wsi natkniemy się na dom podcieniowy, gotycki kościół, drewniane chaty bądź zabytkowe urządzenie hydrotechniczne, a gdzieniegdzie nawet na wiatrak. Tutaj czas zatrzymał się dawno temu. Dodając do tego niezwykły krajobraz, przestrzeń aż po horyzont, rzędy wierzb wysadzone wzdłuż licznych kanałów odwadniających, wycieczka Szlakiem Mennonitów okaże się niezapomniana i skłoni do zadumy nad fenomenem Żuław.
Dom podcieniowy w Nowej Kościelnicy, fot. pomorskie.travel
Szlak oznakowany jest częściowo kolorem czarnym i wiedzie głównie asfaltowymi drogami o niskim natężeniu ruchu oraz na kilku odcinkach drogą wojewódzką i krajową. Odcinek do Kiezmarka oznakowany jest dość dobrze, lecz dalej w stronę Elbląga znaków nie ma, dlatego też warto zaopatrzyć się w mapę lub skorzystać z naszego śladu GPS. Płaski teren sprzyja pokonywaniu długich odległości, ale przeciwnikiem na otwartym terenie Żuław może stać się wiatr. Ze względu na długość szlaku, trasę trzeba podzielić na dwa a nawet trzy etapy. O nocleg najłatwiej na Mierzei Wiślanej, gdzie zaprasza wiele gospodarstw agroturystycznych oraz w Malborku. Specjalną ofertę do gości przygotował też Nowy Staw. Na trasie znajduje się kilka sympatycznych gospodarstw agroturystycznych.
Odnowiony podcień domu podcieniowego we wsi Lubieszewo, Fot. Pomorskie.Travel
Trasa Szlaku Mennonitów nie jest najkrótszym możliwym sposobem przemierzenia Żuław. Została zaproponowana przez ś.p. Romana Klima, niestrudzonego krajoznawcę i propagatora dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Żuław. Prowadzi przez najważniejsze miejscowości, w których znajdują się pamiątki po kulturze mennonickiej oraz kluczowe atrakcje tego obszaru. Szlak bardzo dobrze łączy się z Wiślaną Trasą Rowerową (EuroVelo 9) oraz trasą EuroVelo 10/13.
Czytaj więcej Rowerem wzdłuż Wisły (EuroVelo 9 / WTR)
Pierwsza część szlaku, od Gdańska do mostu w Kiezmarku, ma długość ok. 35 km i nazywać się może szlakiem „Do Mennonitów”, gdyż na terenie Żuław Gdańskich pamiątek po tej społeczności jest bardzo niewiele. Co ciekawe, na odcinku tym znajduje się najlepsza infrastruktura turystyki rowerowej w postaci dróg rowerowych, kładek, miejsc odpoczynku i oznakowania.
Część druga, najdłuższa ok. 100 km, prowadzi przez całe Żuławy Wielkie (Malborskie) i jest najciekawsza pod względem kulturowym (Kiezmark – Malbork). Nie można nie odwiedzić stolicy Żuław – Nowego Dworu Gdańskiego, gdzie w Żuławskim Parku Historycznym zgromadzono liczne pamiątki po mennonitach. Organizowane są tam ciekawe wystawy. Dalsza trasa prowadzi przez okolice Malborka, gdzie zachowały się liczne cmentarze mennonickie.
Nowy Staw, dom podcieniowy, Fot. Pomorskie.Travel
Ostatnia część szlaku, o długości ok. 35 km, biegnie przez najmniej znane Żuławy Elbląskie, jednocześnie będące najniżej położoną częścią tego depresyjnego regionu (Malbork – Elbląg). Przebiega przez zarastające Jezioro Druzno, będące rajem dla ptactwa wodnego i ornitologów. Szlak kończy się w Elblągu, dużym mieście na skraju Żuław i Wysoczyzny Elbląskiej.
Zabytkowy dom we wsi Jeziernik, fot. Pomorskie.travel
Teren Żuław, przez który prowadzi Szlak Mennonitów jest niemal płaski i pozwala na szybkie pokonywanie sporych odległości. Z uwagi na przeważające na obszarze Pomorza wiatry zachodnie, lepiej pokonywać go w kierunku z Gdańska do Elbląga. Po drodze podróż można przerwać w Tczewie lub Malborku (dobre połączenia kolejowe z Trójmiastem). O nocleg najłatwiej na Mierzei Wiślanej oraz w Malborku. Na trasie znajduje się kilka sympatycznych gospodarstw agroturystycznych.
Kościół gotycki pw. św. Jerzego w Jezierniku, fot. Pomorskie.travel
Warto przeznaczyć trochę czasu na zwiedzanie zabytków po drodze (uwaga: kościoły i domy podcieniowe nie zawsze są udostępniane do zwiedzania), odnalezienie starych cmentarzy, wizytę w muzeum w Nowym Dworze Gdańskim i malborskim zamku oraz odpoczynek na rynku w Nowym Stawie. Urozmaiceniem może być również relaks na plaży w Mikoszewie czy Jantarze.
Dom podcieniowy we wsi Jeziernik, fot. Pomorskie.travel
Przebieg:
0 km – Gdańsk, ul. Okopowa. Początek szlaku przy budynku Urzędu Wojewódzkiego (do dworca PKP/SKM ok. 1 km). Uwaga! Wyjazd z Gdańska aż do Wróblewa szlakiem czerwonym „Motławskim” (opis str. 22-23).
14,0 km – Wróblewo. Kościółek szachulcowy z XVII-XVIII w. nad Motławą. Przejeżdżamy przez nową kładkę nad Motławą i jedziemy drogą z płyt betonowych na wschód.
19,0 km – Miłocin. Pięknie odremontowany dom podcieniowy z 1731 r.
21,5 km – Trutnowy. Dom podcieniowy z 1720 r. (po uzgodnieniu z właścicielami możliwy do zwiedzania), kościół gotycki z wystrojem z XVII-XVIII w.
23,8 km – Cedry Wielkie. Wieś gminna. Potężny kościół gotycki. Wystawa historyczna w Żuławskim Domu Kultury obok OSP.
28,0 km – Leszkowy. Kościół gotycki.
32,0 km – Kiezmark. Piękny kościół szachulcowy z XVIII w., stary cmentarz, punkt widokowy na dolinę Wisły. Należy przejechać przez most na drugą stronę rzeki i zjechać następnie w dość niestety wąską i ruchliwą drogę na Mikoszewo.
37,5 km – Żuławki/Drewnica. Zespół domów podcieniowych z XVIII-XIX w., zabudowa drewniana, niezwykły zabytek hydrotechniki – śluza „Gdańska Głowa” na rozwidleniu Szkarpawy i Wisły, wiatrak koźlak z 1718 r.
4305 km – Mikoszewo. Wieś letniskowa na Mierzei Wiślanej. Od maja do października przeprawa promowa na Wyspę Sobieszewską (możliwy powrót do Gdańska, ok. 25 km), rezerwat „Mewia Łacha”. Jedziemy główną drogą do Jantara.
47,8 km – Jantar. Duża miejscowość letniskowa na Mierzei Wiślanej. Skręcamy w boczną drogę na Rybinę.
56,5 km – Rybina. Zespół mostów na Szkarpawie (dwa mosty zwodzone i jeden obrotowy), stacja pomp Chłodniewo. Węzeł wodny, rozpoczyna się tu Wisła Królewiecka a swoje ujścia do Szkarpawy mają Linawa i Tuga.
62,7 km – Cyganek/Żelichowo. Gotycki kościół grekokatolicki, lapidarium, dom podcieniowy. Przejeżdżamy przez Tugę i jedziemy na południe wzdłuż rzeki.
67,0 km – Nowy Dwór Gdański. Miasto powiatowe nad rzeką Tugą, nieoficjalna stolica Żuław. Żuławski Park Historyczny (koniecznie należy odwiedzić!), zachowana stara zabudowa drewniana, kościół neogotycki, żelbetowa wieża ciśnień z 1909 roku – jedna z najstarszych tego typu budowli w Polsce.
70,2 km – Orłowo. Domy podcieniowe., kościół gotycki z drewnianą dzwonnicą.
73,4 km – Lubieszewo. Kościół gotycki z bogatym, barokowym wystrojem, dom podcieniowy z pocz. XIX w.
80,0 km – Ostaszewo. Wieś gminna, domy drewniane.
84,5 km – Nowa Cerkiew. Domy podcieniowe z XIX w., kościół neogotycki.
88,5 km – Palczewo. Wiatrak holender, kościółek drewniany z 1712 r., domy drewniane.
92,3 km – Boręty. Ruina kościoła gotyckiego, kościół szachulcowy z 1842 r.
98,3 km – Lichnowy. Ładny kościół gotycki, szlak biegnie częściowo drogą rowerową na dawnej trasie kolei wąskotorowej.
105,0 km – Nowy Staw. Miasteczko w sercu Żuław, nad rzeką Świętą (kemping, przystań kajakowa). Warto zobaczyć rynek, potężny gotycki kościół św. Mateusza i poewangelicki kościół ze strzelistą wieżą zwany „ołówkiem”.
Zabytkowa Słodownia w Nowym Stawie, Fot. Pomorskie.Travel
112,5 km – Stogi Malborskie. Największy w Polsce cmentarz mennonitów.
Cmentarz Mennonicki, Stogi Malborskie, Fot. Pomorskie.Travel
120,0 km – Malbork. Pokonujemy Nogat od strony Kałdowa kładką u podnóża majestatycznego zamku krzyżackiego, na którego zwiedzenie niezbędne jest kilka godzin. W mieście sporo hoteli, jest też tańsza baza i kemping. Spod zamku jedziemy ulicą Starościńską, następnie zrewitalizowanym deptakiem (ul. Kościuszki), koło wyremontowanego pięknie dworca kolejowego wyjeżdżamy z miasta na wschód.
128,5 km – Królewo. Kościół neogotycki z charakterystyczną krzywą wieżą. Obok duże lotnisko wojskowe.
131,6 km – Stare Pole. Wieś gminna, skansen pszczelarski, kościół neogotycki, nietypowy pomnik krowy. Rozpoczynają się Żuławy Elbląskie.
136,8 km – Szaleniec. Cmentarz mennonitów.
140,0 km – Rozgart. Dom podcieniowy, kościół pomennonicki z końca XIX w.
147,3 km – Kępniewo. Dom podcieniowy, cmentarz mennonicki.
154,1 km – Markusy. Cmentarz mennonicki.
156,2 km – Jezioro. Kościół mennonicki z 1865 r. W pobliżu zarastające i trudno dostępne Jezioro Druzno na szlaku Kanału Elbląskiego.
162,0 km – Tropy Elbląskie. Dom podcieniowy, cmentarz mennonitów.
165,5 km – Raczki Elbląskie. Najniżej położony punkt w Polsce 1,8 m p.p.m.
170,0 km – Elbląg (PKP). Kończymy trasę na dworcu PKP. Warto zwiedzić odbudowane, położone nad rzeką Elbląg stare miasto.
Długość trasy: 172 km
Typ roweru: rower trekkingowy
Trudność trasy: łatwa
