Życie średniowiecznego portu gdańskiego koncentrowało się na lewym brzegu Motławy. Znajdowały się tam bramy miejskie, przy których budowano drewniane pomosty i urządzenia przeładunkowe.

Przestrzeń między nimi była ufortyfikowana i nie pełniła funkcji handlowych. Stały rozwój portu spowodował potrzebę budowy na przeciwległym brzegu rzeki nowych magazynów towarowych oraz nabrzeży przeładunkowych.

Historia wyspy Ołowianki

Ważną częścią wewnętrznego portu na Motławie stała się wyspa, na której w okresie panowania w Gdańsku Zakonu Krzyżackiego, komturowie zorganizowali sprawnie funkcjonującą przystań. Znajdowała się ona naprzeciw Żurawia i z lewym brzegiem rzeki połączona była mostem (w okolicach dzisiejszej ulicy Rycerskiej). W XV wieku, gdy następowała dalsza rozbudowa infrastruktury portowej, na terenie wyspy zwanym Szafarnią¹ (obszar należał do szafarzy² krzyżackich i znajdował się naprzeciwko zamku krzyżackiego) zbudowano urządzenia przeładunkowe i spichlerze. W magazynach przechowywano przede wszystkim zboże, sól, żelazo, kotwice, kamienie młyńskie. Oddzielnie składowano sukno, korzenie i owoce południowe. Na wyspie funkcjonowały także warsztaty ciesielskie.

Wzrost obrotów handlowych w XVI i XVII wieku miał wpływ na rozbudowę portu. Jego centrum stanowiła wówczas Wyspa Spichrzów ze znajdującymi się na niej magazynami towarowymi. Średniowieczną Szafarnię po przeniesieniu w 1597 roku na jej teren składu ołowiu (Ołowiowy Dwór) nazwano Ołowianką. Istniejący w tym miejscu kompleks wysp uzupełniała: Cieślarnia (wyspa wschodnia), na której był skład drewna oraz Kępa (wyspa północna). Jak podają źródła w 1643 roku na wyspie Ołowiance znajdowało się siedem spichlerzy, a w całym porcie gdańskim 315. Prawdopodobnie miedzy Żurawiem a Ołowianką od 1687 roku istniała przeprawa promowa. Wyspa ta połączona była także z rejonem dzisiejszej ulicy Szafarnia mostem zwodzonym, który zbudowano w okolicach Angielskiej Grobli. Jednocześnie między północnym krańcem Ołowianki, a lewym brzegiem Motławy przerzucony był drąg wyznaczający obszar wewnętrznego portu przeznaczony do wyładunku towarów.

Historia Spichlerzy na Ołowiance

W wyniku działań wojennych w 1945 r. większość spichlerzy w Gdańsku została zniszczona. Na Ołowiance zostały zachowane mury trzech z nich i po rekonstrukcji w 1985 r. stały się główną siedzibą ekspozycyjną Centralnego Muzeum Morskiego. Najstarszy z nich to gotycki spichlerz ”Oliwski”, zwany do 1677 r. ”Klasztorny”. Jego nazwa wywodzi się od użytkujących go cystersów oliwskich.

Barokowy spichlerz ”Panna” swoją nazwę otrzymał od stojącej kiedyś na jego szczycie figury (pierwsza wzmianka z 1709 r.), a powstał na miejscu starszego średniowiecznego spichlerza ”Szkarpawskiego”. Natomiast spichlerz ”Miedź” zawdzięcza swoją nazwę przechowywanemu niegdyś w nim towarowi. Na frontach gdańskich spichlerzy umieszczano tablice (drewniane lub kute w kamieniu) pokazujące nazwę magazynu. Dwie takie tablice zachowały się na spichlerzu ”Oliwskim”- z datami 1677 i 1738.

¹ Szafarnia – dziś jest to ulica biegnąca wzdłuż kanału Nowej Motławy w kierunku ulicy Ołowianka
² Szafarz – urzędnik krzyżacki zajmujący się handlem lokalnym i na skalę międzynarodową. Dysponował aparatem podległych funkcjonariuszy prowadzących skup i sprzedaż towarów.

Wystawy stałe w Spichlerzach

Polacy na morzach świata – Jest historyczną, przekrojową wystawą o morskich dziejach Polski i Polaków od wczesnego średniowiecza aż po czasy współczesne. Ekspozycja jest bogato dokumentowana oryginalnymi zabytkami wydobytymi z dna morskiego w trakcie archeologicznych badań podwodnych.

Archeologia morska i nurkowanie – Wystawa ukazuje historię nurkowania oraz najciekawsze stanowiska archeologiczne w Polsce i na świecie. Pierwsze przykłady penetracji podwodnych głębin pochodzą z III tysiąclecia p.n.e. ze starożytnej Persji, gdzie handlowano perłami i masą perłową, wydobywaną z dna morskiego.

Galeria Morska – Galeria Morska to jedyna w Polsce ekspozycja malarstwa marynistycznego, gdzie w jednym wnętrzu zgromadzony jest tak bogaty i różnorodny zbiór dzieł sztuki poświęconych tematyce morskiej. Powstała w 2001 roku, a jej nazwa nawiązuje do Galerii Morskiej założonej w 1934 r. w Gdyni przez najsłynniejszego polskiego marynistę Mariana Mokwę.

Jerzy Wojciech Doerffer (1918 – 2006). Nestor polskiego okrętownictwa – Wystawa poświęcona jednej z najważniejszych postaci polskiego okrętownictwa i przemysłu stoczniowego. Otwarcie ekspozycji zbiegło się z 95 rocznicą urodzin Jerzego Wojciecha Doerffera.