Z piaszczystego materiału, który prądy morskie deponowały u wybrzeży lądu, wiatr kształtował wydmy, stopniowo zasiedlane przez pionierskie rośliny i zwierzęta. Z czasem wyrosły bogate lasy liściaste, które chroniły ląd przed silnym wiatrem i falami sztormowymi nieustannie modyfikującymi kształt Mierzei. Jednakże nie tylko siły natury wpływały na zmianę wizerunku tego skrawka lądu. Na przestrzeni kilku ostatnich stuleci ogromnych zmian dokonał człowiek. To za jego sprawą dziś w lasach Mierzei króluje sosna, posadzona w miejsce rosnących tu niegdyś potężnych buków, grabów, dębów i lip.

Dziś Mierzeja Wiślana zachwyca bogactwem przyrodniczym, kulturowym oraz krajobrazowym, a wszystkie dzięki powstałemu w 1985 r. Parkowi Krajobrazowemu „Mierzeja Wiślana”. Jego największym atutem jest urozmaicony krajobraz, którego dominującymi elementami są czyste lasy z malowniczą mozaiką roślinności, potężne wały wydmowe, na których wciąż często spotykany jest symbol polskiego wybrzeża – mikołajek nadmorski i oczywiście szerokie, piaszczyste plaże. Na każdym kroku towarzyszą nam ptaki – krzykliwe mewy i rybitwy nurkują w poszukiwaniu ryb, bieliki i myszołowy szybują wysoko na niebie, sieweczki i biegusy uwijają się na plażach. Jednak najsłynniejszy przedstawiciel niezwykle licznej awifauny Parku to z pewnością kormoran czarny, którego największa w Polsce kolonia lęgowa, znajduje się właśnie na Mierzei Wiślanej w okolicach Kątów Rybackich.

Mikołajek nadmorski w Piaskach, Foto: W. Woch

Park Krajobrazowy „Mierzeja Wiślana” to również bogata historia, pisana ręką kolejnych pokoleń zmagających się z żywiołami przyrody, obejmuje on teren dwóch gmin – Krynicy Morskiej oraz Sztutowa. Rodowód miejscowości regionu sięga początków XIII wieku i wiąże się z opanowaniem tych ziem przez Krzyżaków. Zbyt burzliwe dzieje Mierzei nie pozwoliły na zachowanie zabytków z tego okresu, zatem dziś można tu podziwiać obiekty z ostatnich dwóch stuleci. Są to min. obiekty mieszkalne – wille, chaty rybackie, latarnia morska w Krynicy Morskiej, kamienie graniczne Wolnego Miasta Gdańska.

Park Krajobrazowy „Mierzeja Wiślana” otoczony jest otuliną obejmującą dwa regiony. Pierwszy to pozostały fragment Mierzei na zachód od Sztutowa, równie ciekawy pod względem przyrodniczym – chociażby z uwagi na możliwość spotkania z foką i innymi zwierzętami w rejonie Ujścia Wisły, cechujący się ciekawymi walorami krajobrazowymi, aczkolwiek zdecydowanie bogatszy pod względem historycznym. Tu biegnie czynna – ponad stuletnia linia kolejki wąskotorowej, w Stegnie znajduje się XVII wieczny kościół o konstrukcji ryglowej, unikalnym wyposażeniem i malowidłami. Mierzeja Wiślana to również historia najnowsza i Muzeum Stutthof będące miejscem szczególnej pamięci o wydarzeniach II Wojny Światowej.

Muzeum Stutthof w Sztutowie, Foto: Repozytorium ISIT

Otulina Parku to również północna część Żuław Wiślanych, ziem wydartych wodom Zalewu Wiślanego. Obok pięknej przyrody, oferują ponad pięć stuleci ciekawej historii. Liczne zbytki hydrotechniki – czynne mosty zwodzone, obrotowy most kolejki wąskotorowej, domy podcieniowe, zagrody holenderskie, ostatni na Żuławach wiatrak Koźlak i wiele innych, a to wszystko pośród szpalerów starych wierzb, malowniczych pól i łąk.

Na terenie parku oraz jego otuliny powstały 3 rezerwaty przyrody:

„Mewia Łacha” – rezerwat ornitologiczny, który ochrania krajobraz stożka ujściowego Przekopu Wisły, jest to również międzynarodowa ostoja ptactwa (obszar Natura 2000) oraz miejsce występowania interesujących gatunków roślin.

„Kąty Rybackie” – rezerwat ornitologiczny ochraniający największą w Polsce i jedną z największych w Europie kolonię lęgową kormorana czarnego.

„Buki Mierzei Wiślanej” – jedyny leśny rezerwat znajdujący się na terenie parku, który pod swoją ochroną ma 150-letni drzewostan buka w jego środowisku naturalnym.

Wydmy w Skowronkach, Foto: S. Nowakowski

W obszarze chronionym znajduje się również użytek ekologiczny „Krynicki Starodrzew”, 11 pomników przyrody oraz 5 obszarów Natura 2000, a w 1994 r. PKMW został zgłoszony do systemu Bałtyckich Obszarów Chronionych.

Mierzeja jest pasmem wydm z których najwyższe wzniesienie to Wielbłądzi Garb (49,5 m n.p.m.). Nadmorskie położenie, szerokie i piaszczyste plaże, interesujący świat przyrody przyciąga turystów przez cały rok. Mając na uwadze ich oczekiwania zostały wytyczone 4 ścieżki przyrodnicze: w Mikoszewie, Stegnie, Piaskach i Kątach Rybackich, a także szlaki piesze (Bursztynowy i Nadwiślański) oraz konne, nordic walking i rowerowe.

Czapla biała nad Zalewem Wislanym, Foto: W.Woch