Ulica Mariacka w Gdańsku – za dnia gwarna i słoneczna, wieczorem spowita mgłą i niezwykle tajemnicza. Wzgórza Szwajcarii Kaszubskiej – latem tętniące życiem, jesienią przypominające o przemijaniu. Pola Kociewia – wiosną zachwycające intensywnym kolorem rzepaku, a zimą z utęsknieniem czekające na cieplejsze dni… Niezwykłe krajobrazy, gotyckie zamki, miasta o różnej historii i architekturze. Pomorze inspiruje artystów – filmowców, malarzy i literatów. I to właśnie tym ostatnim dziś się przyjrzymy.
Mały Oskar spogląda z wysokiej Wieży Więziennej na Gdańsk. Targ Węglowy, Złota Brama, pobliska Katownia. To jest Wolne Miasto Gdańsk z lat 30. XX wieku. Gdańska plaża, Długie Pobrzeże i w końcu głośne uderzanie pałeczkami w bębenek i pisk głównego bohatera, którego moc rozbija szyby w Złotej Bramie. „Blaszany bębenek”, brawurowa powieść noblisty Güntera Grassa, to najbardziej rozsławiona w świecie książka z Gdańskiem w tle. Grass, gdańszczanin wychowany we Wrzeszczu, niezwykłym językiem, używając barwnych i zaskakujących metafor opisał wyjątkowy, bo polsko-niemiecko-kaszubski Gdańsk czasu międzywojnia. Pod koniec lat 70. powstała wybitna ekranizacja tej powieści, której podjął się Volker Schlöndorff. W wielu wywiadach reżyser przyznawał, że „Die Blechtrommel” to jest najlepszy film. „Blaszany bębenek” to pierwsza część trylogii gdańskiej. Pozostałe wydawnictwa to „Kot i mysz” oraz „Psie lata”.
Gdańscy pisarze – Chwin i Huelle
Gdańsk, jako największy ośrodek intelektualny w północnej Polsce, wychował wielu twórców i artystów. Stefan Chwin to wybitny powieściopisarz, wykładowca uniwersytecki, krytyk literacki, historyk literatury. Jego najsłynniejsza i przełomowa powieść „Hanemann” ukazała się w 1995 roku i również opowiada o czasach Wolnego Miasta Gdańska (ale także o wydarzeniach z końca II wojny światowej i pierwszych lat po 1945 roku). To wielowątkowa opowieść, w której odbija się historia gdańszczan – tak bardzo różna przed wojną i po jej zakończeniu. „Hanemann” przekładany był na wiele języków obcych. Powieść doczekała się również wielu adaptacji teatralnych.
Kilka lat wcześniej, w 1987 roku, ukazała się również bardzo „gdańska” powieść. To „Weiser Dawidek” Pawła Huelle. Powieść o dzieciństwie, wspomnieniach i pamięci, o poszukiwaniu przez dzieci i dorosłych tytułowego bohatera, która znika w niewyjaśnionych okolicznościach. Powieść Pawła Huelle okrzyknięta została arcydziełem i wpisała się na zawsze do kanonu polskiej literatury.
O historii Gdańska koniecznie należy poczytać w książkach historycznych Brunona Zwarry. To nie tyle pisarz, co dokumentalista i autor wspomnień. Czterotomowa pozycja „Gdańszczanie” to przekrojowe spojrzenie na dzieje miasta i jego mieszkańców, a „Wspomnienia gdańskiego bówki” to subiektywna retrospekcja.
Kaszuby w „Kamerdynerze”
Kaszuby to własny język i własna literatura. Powieść „Kamerdyner”, nazywana sagą kaszubską, to wielowymiarowe spojrzenie na splątane losy mieszkańców Pomorza: Kaszubów, Polaków i Niemców. Jej autorami są Paweł Paliński, Mirosław Piepka, Michał Pruski i Marek Klat.
O czasie powojennych decyzji, rozbiciu, szukaniu celu i przede wszystkim domu opowiada również wydawnictwo „1945. Wojna i pokój” Magdaleny Grzebałkowskiej. To literatura faktu najwyższych lotów. Choć autorka przywołuje wydarzenia z różnych części odbudowującej się z powojennych zgliszcz Polski, znalazło się również sporo miejsca na historie z Pomorza (choćby wielki zimowy exodus przez Zalew Wiślany).
Pomorze inspiruje twórców do osadzania tu fabuły swoich powieści. Do listy książek z Pomorzem w tle dopisać należy m.in. kryminał Katarzyny Bondy pt. „Pochłaniacz”, thriller Zofii i Jana Puszakrow „Sopot 1939. Starcie wywiadów” czy gdyńską opowieść Janusza Grabowskiego „Przesyłka znad Bosforu”.
Warto zajrzeć do księgarni i zatopić się trójmiejski i pomorski świat przedstawiany w książkach.
