Nieliczne pruskie osadnictwo było efektem osadzania jeńców. Kociewie było mniej zaludnione od sąsiadujących z nim Ziemi Dobrzyńskiej, Ziemi Chełmińskiej i Kujaw. Po roku 1122 rozpoczęła się intensywna kolonizacja Kociewia z sąsiednich terenów. Wkrótce żyzne nadwiślańskie tereny stały się bazą osadnictwa dla Ziemi Malborskiej. Bory Tucholskie, które leżą na południe od Kociewia, długo były niezamieszkane i jako ostatnie zostały skolonizowane przez osadników z Wielkopolski od strony Noteci.
Na początku XII w. na tereny Kociewia dotarli pierwsi osadnicy z Rzeszy Niemieckiej. Po 1309 r. nastąpiła intensyfikacja ludności niemieckiej, która przybyła ze Śląska, Miśni, okolic Halle, Westfalii i miast hanzeatyckich. Osadnicy niemieccy osiedlali się w miastach, w których wyraźnie dominowali nad ludnością autochtoniczną. Drugi ważny napływ ludności na ziemie kociewskie miał miejsce po wojnie trzynastoletniej, kiedy to na Kociewie przybyła szlachta i chłopi z Ziemi Dobrzyńskiej, Kujaw i Mazowsza. Ta fala osadnicza w dużej mierze przyczyniła się do zmiany stosunków etnicznych.
Od XVI wieku na Kociewiu notuje się obecność tzw. Olędrów, czyli osadników holenderskich wyznania mennonickiego. Zagospodarowali oni pustki i nieużytki. Największe skupiska mennonitów były na Nizinie Walichnowskiej i Nowsko – Sartowickiej. Pozostałościami po Holendrach są budynki mieszkalno – inwentarskie. Olędrzy dzięki złożonemu systemowi rowów odwadniających, tam i grobli osuszyli dużą część podmokłych terenów nizin nadwiślańskich.W pierwszej połowie XVII w. na ziemie kociewskie, m.in. w okolice Skarszew, Nowego i Świecia przybyli tzw. pomoryncy, czyli osadnicy z Pomorza Zachodniego. Zahamowanie procesów osadniczych nastąpiło w czasie wojen za Szwedami. W okresie rozbiorów Kociewie znalazło się pod panowaniem pruskim. W 1807 r. rozpoczęto uwłaszczenie chłopów, czego skutkiem był odpływ ludności do miast oraz początek emigracji zarobkowej. W 1886 r. pruska Komisja Kolonizacyjna rozpoczęła wykup polskich majątków, aby później rozparcelować je pomiędzy osadników niemieckich. Na początku XX w. zaborca wprowadził zakaz budowy domów dla Polaków. W 1918 r. Kociewie znalazło się w niepodległej Polsce. Na terenach kociewskich nadal mieszkało kilkadziesiąt tysięcy Niemców, którzy w latach 1944 – 1945 masowo uciekali do Niemiec. Po II wojnie światowej na Kociewie przybyli repatrianci ze Wschodu i przesiedleńcy z Polski Centralnej i Południowej.
Autor: K.Gillmeister, CWRDT w Tczewie,
Foto: R.Baranwoski, Dep. Turystyki, UMWP